Doelstelling

Doel van het project ‘Kinderen van Toen’ is het vergroten van het historisch besef en het kweken van begrip voor keuzes die mensen maken om te overleven. Keuzes, die moeiteloos in een breder kader geplaatst kunnen worden en daardoor ook vandaag de dag actueel zijn.

Dit verklaart ook het internationale perspectief van dit project. Het waren niet alleen Nederlandse kinderen die slachtoffer waren van deze oorlog. Ook Duitse kinderen hadden geen keuze. Wat heeft die oorlog voor hen betekend? Deze vraag werd sterker naarmate er uit research meer berichten kwamen over Duitse kinderen die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in Amersfoort woonden en over de plannen voor een Deutsche Schule (een speciaal voor Duitse kinderen opgerichte school) in Amersfoort.

Omdat echter alle sporen naar Duitse ‘Kinderen van Toen’ in Amersfoort op niets uitliepen, is samenwerking met voormalig Gestapo-strafkamp Augustaschacht nabij Osnabrück gezocht. In dit ‘heropvoedingskamp’ hebben ook gevangenen uit Amersfoort gezeten. Dankzij de medewerking van Augustaschacht zijn Duitse ‘Kinderen van Toen’ gevonden die wilden praten over hun ervaring tijdens de oorlog. Wat wisten zij destijds van de oorlog en het kamp waar zij vlakbij woonden?

Deze benadering past nadrukkelijk in het doel van ‘Kinderen van Toen’: het van alle kanten belichten van leven en overleven in een oorlogssituatie en de jeugd van nu prikkelen daarover na te denken. En minstens zo belangrijk: duidelijk maken dat kinderen niet verantwoordelijk geacht kunnen worden voor de keuzes van hun ouders.

Leitmotiv

In dit kader past het citaat van Ido Abram (emeritus hoogleraar Holocaust educatie) dat het ‘Leitmotiv’ is geworden in dit project:
‘De slachtoffers van de tweede wereldoorlog zijn mensen met een geschiedenis en een levensverhaal, met een gezicht en een naam. Nooit zijn ze alleen maar slachtoffer. Ze hebben familie, vrienden en vijanden. Ze zijn lid van clubs en verenigingen. Ze maken deel uit van een omgeving, die hen soms wél en soms niet accepteert. Hetzelfde kan over de daders en de omstanders gezegd worden. Ook de daders zijn meer dan alleen maar daders, de omstanders meer dan alleen maar dat. Ook zij zijn mensen met goede én slechte kanten en met allerlei ambivalenties in houding en gedrag. Levensverhalen laten zien, dat één persoon in verschillende fasen van zijn ontwikkeling verschillende rollen kan spelen: de ene keer is hij dader, een ander moment slachtoffer en meestal omstander. En soms speelt hij die rollen min of meer afwisselend in één tijdsbestek.

Als wij inzien dat noch het daderschap, noch het slachtofferschap, noch het ‘omstanderschap’ ons vreemd zijn, maar disposities van de menselijke soort, dan vormt dit antropologisch inzicht wellicht – met de nadruk op wellicht! – een basis voor verzoening en acceptatie tussen alle kinderen van de Tweede Wereldoorlog, waaronder ook de naoorlogse generatie. Ongeacht de achtergrond of keuze van hun ouders of grootouders tijdens die oorlog, of wat zij zelf als kind hebben meegemaakt. De drie perspectieven dader, slachtoffer, omstander sámen bepalen de manier waarop wij naar de oorlog kijken. Of dat nu de tweede wereldoorlog is of een andere oorlog’.